Da bi korisnicama i korisnicima pružila mogućnost izbora i obezbedila kontrolu nad ovom uslugom, prilikom organizovanja pružanja usluge personalne asistencije treba imati u vidu sledeće:
• korisnice i korisnici mogu da izaberu svoje personalne asistentkinje i asistente (+130),
• asistentkinje i asistenti su zaštićeni (propisima) u oblasti zdravstva i socijalne zaštite (+124),
• žalbeni postupak [koji korisnicama i korisnicima omogućava da preispitaju ishod procene njihovih potreba] je jednostavan, jasan i ne stvara dodatne troškove korisnicama i korisnicima ove usluge (+123),
• usluga se pruža bez obzira na porodično (ili bračno) stanje (+120),
• korisnice i korisnici mogu da zadrže pravo na ovu vrstu usluge kada se presele u neki drugi region ili jedinicu lokalne samouprave na području države u kojoj žive (+120),
• korisnice i korisnici ove usluge imaju mogućnost da ulože žalbu na rešenja u vezi sa procenom njihovih potreba (+119),
• način organizovanja pružanja usluge personalne asistencije omogućava korisnicama i korisnicima da odluče o vremenu u kom će im ove usluge biti pružene, uključujući i noću, vikendom, tokom praznika, itd (+119),
• organizacija pomenutih usluga zsniva se na filozofiji samostalnog života i/ili socijalnom modelu invalidnosti (+118),
• korisnice i korisnici mogu da otpuste svoju personalnu asistentkinju ili asistenta (+118),
• pružanje usluga personalne asistencije je organizovano tako da se one smatraju priznatim (ljudskim, građanskim, socijalnim) pravom (+117).
Ovo su deset karakteristika personalne asistencije koje su dobile najviše bodova (navedeni u zagradi) u nedavnom istraživanju Evropske mreže za samostalan život. Od ispitanica i ispitanika je zatraženo da (pr)ocene 138 karakteristika personalne asistencije na skali od +3 do -3, na kojoj -3 označava najviši stepen prepreke. Kumulativno gledano, 100 karakteristika je dobilo pozitivne ocene, a samo 38 negativne.
Prema oceni ispitanica i ispitanika, deset najrestriktivnijih karakteristika personalne asistencije po pitanju mogućnosti izbora i kontrole su:
• asistentkinje i asistenti se dodeljuju od strane službe koja obezbeđuje, odnosno organizuje pružanje ove usluge, bez uključivanja korisnika (-125),
• usluga je vezana za određeni prostor ili lokaciju (npr. obezbeđuje se samo u domu korisnice ili korisnika) (-124),
• nivo, odnosno kvalitet pružanja usluge narušen je uvođenjem mera koje ograničavaju mogućnost izbora i kontrolu korisnica i korisnika (-116),
• pružanje personalne asistencije organičeno je „maksimalnim troškovima”, a korisnice i korisnici čiji troškovi za ovu uslugu prevazilaze maksimalni određeni iznos upućuju se na tradicionalne usluge (npr. smeštaj u ustanovama) (-115),
• pružanje usluga personalne asistencije koristi se kao izgovor za smanjivanje izdvajanja za „socijalnu zaštitu” (-108),
• zakonodavne, odnosno instance koje utiču na kreiranje politika, kao i druge interesne grupe (npr. mediji) ne razumeju, nenamenski koriste usluge personalne asistencije ili pogrešno tumače njeno pružanje (-107),
• asistentkinjama i asistentima je onemogućeno obavljanje njihovih zadataka u odnosu na oblast zdravstvene zaštite (čak i kada su im oni dodeljeni ili odobreni od strane medicinskih stručnjakinja ili stručnjaka) (-103),
• pružanje ove usluge organizovano je tako da personalne asistentkinje i asistenti imaju fiksno radno vreme (npr. od 9 do 17 časova) (-99),
• način organizovanja pružanja usluge je podložno smanjivanju njenog obima (npr. sužava se krug osoba koje na nju imaju pravo, „asistentski sati” se skraćuju, ostvarivanje prava na ovu usluge se uslovljava na razne načine, itd.) (-97),
• kada postoji unapred određeni spisak zadataka koje asistentkinje i asistenti izvršavaju (-86).
Istraživanje je sprovedeno od 19. januara do 4. marta 2018. godine u okviru projekta „Kakvu personalnu asistenciju u Evropskoj uniji žele njene korisnice i korisnici”, pod rukovodstvom Teodora Mladenov, koji je u ENIL-u radio kao dobitnik stipendije Marija Kiri. Ovim projektom sagledava se presonalna asistencija u Evropi sa aspekta filozovije samostalnog života, socijalnog modela invalidnosti, a na jednom opštijem nivou i sa stanovišta (kritičkih) studija invalidnosti.
Informacija o ovom onlajn istraživanju distribuirana je putem imejla i biltena ENIL-a na ukupno 1.968 adresa. Među njima su 683 organizacije i pojedinačne članice ili članovi ENIL-a, dok preostalih 1.295 ispitanica i ispitanika čini čitalaštvo biltena koje ne spada u članstvo ENIL-a. Budući da su mnoge osobe koje zagovaraju samostalan život u Evropi povezane sa ENIL-om kao njene članice ili članovi ili pretplatnice i pretplatnici na bilten, pretpostavlja se da ciljna populacija istraživanja predstavlja Evropski pokret za samostalan život.
Vraćena su 54 popunjena upitnika. Korisnice i korisnici asistencije čine upadljivu većinu ispitanika, od koji se njih 35 (65%) izjasnilo kao „korisnici/e usluge personalne asistencije”; 15 osoba (28%) izjasnilo se kao „oni koji ne koriste” ovu uslugu, a 4 osobe (7%) je odgovorilo da o ovom pitanju ne žele da se izjasne. 52 ispitanika (96%) navelo je da „imaju veze sa nekom od organizacija aktivnih u oblasti invalidnosti”, a njih 34 (63%) je svoju organizaciju okarakterisalo kao onu „koju vode i kontrolišu korisnice i korisnici usluga personalne asistencije”.
Ispitanice i ispitanici dolaze iz brojnih evropskih zemalja, među kojima blago preovladavaju osobe iz Velike Britanije i Jugoistočne Evrope, dok pojedine zemlje Centralne Evrope uopšte nisu zastupljene. Od 48 ispitanika koji su naveli svoju državu, jedna osoba tvrdi da je iz Indonezije, dok je njih 47 navelo ukupno 21 evropsku državu: Jermeniju, Austriju, Belgiju (3), Bugarsku (4), Estoniju, Francusku (2), Grčku (4), Mađarsku (4), Irsku, Italiju, Luksemburg, Maltu, Crnu Goru (2), Norvešku (3), Holandiju (2), Rumuniju (2), Srbiju (3), Španiju, Švedsku, Švajcarsku i Veliku Britaniju (8).
Namera istraživanja bila je više konsultativne nego istraživačke prirode –da se čuje mišljenje korisnica i korisnika personalne asistencije, kao i osoba u okviru ili okupljenih oko Evropskog pokreta za samostalan život, pre nego da se statistički precizno utvrde stavovi određene grupe. Rezultati istraživanja primeniće se u izradi čekliste značajnih karakteristika personalne asistencije koja će biti korišćena za procenu postojećih modela, odnosno načina organizovanja pružanja usluge personalne asistencije. Očekuje se da će takav instrument zagovornicama i zagovornicima samostalnog života omogućiti, odnosno olakšati praćenje pružanja usluge personalne asistencije i zalaganje za izmenu propisa i poliltika.
Izvor: What is good personal assistance made of? First look at the answers, Teodor Mladenov, ENIL News, 30/3/2018
Tekst pripremila Ankica Dragin
