Centar za samostalni život osoba sa invaliditetom Srbije (CSŽ OSI Srbije) izvršio je mapiranje žena i devojaka sa invaliditetom na rukovodećim pozicijama u organizacijama osoba sa invaliditetom i ženskim organizacijama civilnog društva u Republici Srbiji. Centar je dobio podršku Agencije Ujedinjenih nacija za rodnu ravnopravnost i osnaživanje žena u Srbiji (UN Women) da identifikuje izazove sa kojima se suočavaju žene – liderke sa invaliditetom, kao i njihove potrebe za dodatnom izgradnjom kapaciteta. Istraživanje bi ujedno trebalo da doprinese izgradnji kapaciteta za rukovođenje organizacijama, što će rezultirati većim brojem organizacija koje vode žene s invaliditetom.
Polaznu tačku istraživanja predstavlja preporuka Konvencije Ujedinjenih nacija (UN) u vezi sa potrebom za konsultacijama sa ženama s invaliditetom po svim pitanjima koja direktno utiču na njih i njihov život. U Srbiji postoji manjak podataka u tom pogledu. Za svrhe ovog istraživanja podaci su prikupljani putem informativnih sastanaka, desk istraživanja, više vrsta upitnika, fokus grupa, individualnih intervjua. Tokom istraživanja prikupljeni su podaci u vezi sa trenutnim stanjem, izazovima i potrebama žena sa invaliditetom na najvišim rukovodećim pozicijama.
S obzirom na to da je većina organizacija osoba sa invaliditetom osnovana pre više od 20 godina, ne iznenađuje što još dominiraju tradicionalni pristupi u pogledu stila rada, organizacionih struktura i donošenja odluka. Organizacije imaju relativno niske kapacitete, a žene sa invaliditetom u njima su slabo prepoznate. Socijalne usluge i dalje su dominantan tip aktivnosti koje se pružaju članstvu. Najčešće usluge odnose se na humanitarnu pomoć i zdravstvenu podršku, ekonomsko osnaživanje i neformalno obrazovanje, a retko na zaštitu žena od nasilja. Rastuća grupa aktivnosti odnosi se na zagovaranje, promociju i zaštitu ljudskih prava, kao i na zakonska rešenja za osobe sa invaliditetom, uključujući i pojedinačne pokušaje organizacija da se posebno fokusiraju na žene sa invaliditetom.
Nivo zastupljenosti žena sa invaliditetom u upravnim i izvršnim organima organizacija osoba sa invaliditetom, u odnosu na muškarce, nizak je i neuravnotežen (prosečno učešće žena iznosi 34,5%).
Zastupljenost žena sa invaliditetom na rukovodećim pozicijama je na nivou ispod 3%.
Tražeći opravdanje za tako ozbiljan disbalans, mnogi ispitanici izjavili su da žene sa invaliditetom nisu zainteresovane za takve pozicije. Ovo je prava ilustracija pristupa prebacivanja krivice na potlačene, često prisutnog
uz diskriminaciju, koji odvraća pažnju od pokušaja rešenja negativnih rodnih normi i stereotipa, i pokušaja uklanjanja prepreka za njihovo učešće.
U strateškim dokumentima ženskih organizacija civilnog društva žene sa invaliditetom prepoznate su kao ciljna grupa u nešto većem procentu nego u organizacijama osoba sa invaliditetom, dok u istovremeno više od polovine ovih organizacija nema informacija o procentu žena među korisnicima i korisnicama.
Istraživanje jasno je pokazalo da je ženama sa invaliditetom, kako bi uspele da dostignu više rukovodeće pozicije, potrebno mnogo više inicijalne podrške, ohrabrenja, obrazovanja i adekvatnih usluga. Što se tiče prakse za razvoj kapaciteta u koju su uključene žene sa invaliditetom, istraživanje pokazuje da nedostaje strateški pravac za jačanje njihovog ličnog samopouzdanja i svestranije sticanje znanja i veština rukovođenja i upravljanja.
Proučavanjem razvoja karijere i faktora koji su ženama sa invaliditetom omogućili da zauzmu rukovodeće i upravljačke pozicije, jasno su identifikovane određene specifičnosti. Kombinacija snažnog aktivizma i
posvećenosti (kao visokocenjenih faktora u organizacijama osoba sa invaliditetom), i prihvatanja i priznanja od strane drugih članova organizacija, smatra se načinom dostizanja liderskih pozicija.
Izazovi i prepreke sa kojima se žene sa invaliditetom suočavaju na ličnom putu napredovanja, prvenstveno se odnose na tip organizacione kulture, sistem interne, zajedničke podrške, standarde timskog rada i radnu
atmosferu. Potreba za usklađivanjem sopstvenog rada sa unutrašnjim odnosima u organizaciji snažno je naglašena među ženama sa invaliditetom na liderskim pozicijama. Identifikovani su i drugi faktori, kao što su slučajevi diskriminacije, fizičke i druge prepreke, kao i postojanje socijalne podrške i adekvatne kvalifikacije – mada značaj kvalifikacija nije ocenjen kao najkritičniji.
Na osnovu stvarnih nedostataka u kapacitetima žena sa invaliditetom na rukovodećim pozicijama i potreba za podrškom od strane postojećih i budućih liderki sa invaliditetom, identifikovani su sledeći ključni pravci
za sistematske programe izgradnje kapaciteta:
- a) svest o invaliditetu i rodnoj pripadnosti zasnovana na diskriminaciji unutar šireg okvira ljudskih prava, nakon čega sledi proces izgradnje samosvesti i samoprihvatanja;
- b) asertivnost, poverenje, javni nastup i veštine prezentovanja, u kombinaciji sa psihološkom podrškom za postizanje većeg poverenja;
- c) organizacione veštine upravljanja koje uključuju opšte upravljanje, strateško usmeravanje, planiranje, razvoj ljudskih resursa, prikupljanje sredstava, i sličan skup veština.
Istraživanje posebno naglašava da je izgradnju samopoštovanja, samopouzdanje i veru u lične sposobnosti i vrednosti žena sa invaliditetom, potrebno posmatrati kao međusobno povezana pitanja. Žene sa invaliditetom veruju da je ovaj pristup jedini put koji ženama pomaže da ostvare cilj i dostignu liderske pozicije.
Generalno posmatrano, istraživanje je potvrdilo potrebu za strateškim delovanjem u cilju izgradnje motivacije kod žena sa invaliditetom da se aktivno uključe u rad svojih organizacija, i steknu želju i ambiciju da zauzmu više rukovodeće pozicije.
Iz Rezimea istraživanja Mapiranje žena i devojaka sa invaliditetom na rukovodećim pozicijama u organizacijama osoba sa invaliditetom i ženskim organizacijama civilnog društva u Srbiji. Finalni izveštaj, januar 2019.
Celokupno istraživanje pročitajte na: http://www.cilsrbija.org/
