Populacioni fond Ujedinjenih nacija (UNFPA) objavio je nedavno studiju pod nazivom „Mladi sa invaliditetom: globalna studija o sprečavanju rodno zasnovanog nasilja i ostvarivanju prava u oblasti seksualnog i reproduktivnog zdravlja”. Studija se odnosi na decu i mlade uzrasta od 10 do 24 godine i nastala je u okviru globalnog programa UNFPA za podršku ženama i mladima s invaliditetom kako bi se i njihov glas čuo. Program se pod nazivom „MI ODLUČUJEMO” /WE DECIDE/ sprovodi uz finansijku podršku Španske agencije za međunarodnu saradnju i razvoj (AECID).
Potrebe i stanovište mladih osoba s invaliditetom nisu vidljiva
Prepozajući da je socijalno uključivanje mladih s invaliditetom i usvajanje novih zakona, politika i programa neophodno kako bi njihove potrebe i stanovišta i formalnopravno bila prepoznata, ovom studijom se nastoje unaprediti zakoni i politike koje podstiču socijalnu inkluziju i rodnu ravnopravnost u korist dobrobiti mladih osoba s invaliditetom, naročito mladih žena i devojčica s invaliditetom. Uz otklanjanju diskriminacije prema mladima sa invaliditetom, naročito u oblasti seksualnog i reproduktivnog zdravlja i sprečavanja rodno zasnovanog nasilja, studija promoviše prava mladih osoba s invaliditetom da budu aktivni članovi društva, uz uvažavanje njihovih sposobnosti da donose odluke o pitanjima koja se njih tiču. Naposletku, ovom studijom žele se mapirati oblasti za koje ne postoje podaci ili su oni nepotpuni kako bi se ukazalo na to koja istraživanja je još potrebno sprovesti.
Devojčice i mlade žena s invaliditetom su u posebnom riziku od rodno zasnovanog nasilja
Polazna osnova za izradu ove studije predstavljaju podaci o položaju mladih s invaliditetom iz raznih izvora, od kojih izdvajamo najznačajnije. Osobe s invaliditetom mlađe od 18 godina su četiri puta češće žrtve zlostavljanja u odnosu na svoje vršnjake bez invaliditeta, a pod najvećim rizikom su mladi s intelektualnim invaliditetom, naročito devojčice i devojke. Deca sa invaliditetom su pod gotovo trostruko većim rizikom da postanu žrtve seksualnog nasilja u odnosu na decu bez invaliditeta. Devojčice i mlade žene s invaliditetom su mnogo češće meta nasilnika u odnosu na vršnjake muškog pola ili devojčice i žene bez invaliditeta.
Devojčicama i mladim ženama s invaliditetom se po pravilu uskraćuje pravo na to da same donose odluke koje se tiču njihovog seksualnog i reproduktivnog zdravlja, čime se povećava rizik od seksualnog nasilja nad njima, neželjene trudnoće i polno prenosivih bolesti. Uz vrlo malo znanja u ovoj oblasti, kao i načelno o svojim pravima, devojčice i mlade žene sa invaliditetom ujedno imaju i veoma ograničen pristup odgovarajućim uslugama podrške. One su zbog toga mnogo češće, u odnosu na dečake i mladiće sa invaliditetom, sklone da o sebi imaju negativnu sliku, što ih čini podložnijima uspostavljanju odnosa sa drugim ljudima koji su na njihovu sopstvenu štetu.
Deca sa oštećenjam sluha i vida, deca sa autizmom, psihosocijalnim, intelektualnim ili kombinovanim invaliditetom podložnija su svim vidovima nasilja, češće su žrtve zlostavljanje od ostale dece i mnogo češće su izložena vršnjačkom nasilju. Sa druge strane, nasilje prema deci s invaliditetom se uglavnom toleriše, najčešće tako što se ono tumači kao sredstvo neophodno za održavanje kontrole ili discipline. Deca i mladi s invaliditetom neretko bivaju odbačeni i od svojih porodica, koje ih, smatrajući ih „društveno nepoželjnima” zbog njihovog invaliditeta, eksploatišu prinudnim radom ili ih prepuštaju čak i trgovcima ljudima. Devojčice i mlade žene su i u ovoj grupi najugroženije.
Rezultati studije ukazuju na to da je situacija u oblasti rodno zasnovanog nasilja i ostvarivanja prava mladih s invaliditetom u oblasti seksualnog i reproduktivnog zdravlja nije bitno izmenila u odnosu na prethodnu deceniju. Mladi s invaliditetom su i dalje društvena grupa koju u najvećem broju zemalja ne prepoznaje ni „zvanična” statistika, ali ni propisi i državne politike u bilo kojoj oblasti.
Intersekcionalni pristup koji bi prilikom planiranja mera sprečavanja rodno zasnovanog nasilja ili rada službi koje pružaju usluge u oblasti seksualnog i reproduktivnog zdravlja u međusobni odnos doveo decu i mlade kao posebne uzrasne kateogorije, invaliditet i rodnost praktično je nezabeležen. Ono što ohrabruje je činjenica da su organizacije civilnog društva koje na najneposredniji način pružaju specijalizovane usluge višestruko marginalizovanim grupama prepoznate kao inovativni lideri u zagovaranju mogućnosti ostvarivanja i zaštite prava svih bez diskrimincije.
Medijski prilog je objavljen uz finansijsku podršku Populacionog fonda Ujedinjenih nacija u Republici Srbiji. Sadržaj medijskog priloga predstavljaju isključivo stavove redakcije Portala o invalidnosti i ne odražava nužno stavove UNFPA-a, Ujedinjenih nacija, niti bilo koje od pridruženih organizacija. UNFPA neće biti ni na koji način odgovoran za upotrebu, niti posledice koje proisteknu iz upotrebe informacija iz ovog medijskog priloga.
