Približno 7,6 miliona osoba sa invaliditetom širom sveta nalazi se u situaciji prisilnog raseljenja. U tom okruženju, rodno zasnovano nasilje, a posebno seksualno nasilje i eksploatacija, često eskalira, jer su mehanizmi socijalne, društvene i državne zaštite oslabljeni. Svetska zdravstvena organizacija navodi da su u razvijenim zemljama stope nasilja 4 do 10 puta veće među osobama sa invaliditetom nego kod osoba bez invaliditeta. Iako ovo ima značajne implikacije na zaštitu osoba sa invaliditetom u humanitarnom radu, osobe sa invaliditetom su često isključene iz programa i usluga za zaštitu od rodno zasnovanog nasilja.
Kao odgovor, Ženska komisija za izbeglice (Women’s Refugee Commission) i Međunarodni komitet spasa (International Rescue Committee) sproveli su istraživački projekat kako bi identifikovali prepreka za pristup programima i uslugama za zaštitu od rodno zasnovanog nasilja i procenili mogućnost uključivanja invaliditeta u programe koji se bave suzbijanjem rodno zasnovanog nasilja. Participativno istraživanje je sprovedeno u sukobom zahvaćenim zajednicama u Burundiju, Etiopiji, Jordanu i severnom Kavkazu u Ruskoj Federaciji.
Sažetak istraživačkih nalaza
• Intersekcija roda, invaliditeta i raseljavanja povećava rizik od nasilja za žene, devojčice, dečake i muškarci sa invaliditetom i staratelje osoba sa invaliditetom ženskog pola.
• Žene sa fizičkim invaliditetom koje su izolovane u svojim domovima prijavljuju silovanje i nasilje od strane intimnog partnera, a neke su izložene seksualnom nasilju koje je redovno, koje se ponavlja, i koje se čini od strane više počinitelja.
• Žene, devojke, dečaci i muškarci sa intelektualnim i mentalnim invaliditetom su ranjiviji na seksualno nasilje u humanitarnom kontekstu, zbog nedostatka:
– informacija o rodno zasnovanom nasilju
– svesti o ličnoj sigurnosti, i
– socijalne mreže koja ih štiti.
• Žene i adolescenkinje, kojima se neproporcionalno više u odnosu na muškarce pretpostavlja uloga nege i brige u domaćinstvima osoba sa invaliditetom, izložene su maltretiranju i eksploataciji kada traže pomoć ili prihod, gde je to izvan društvenih normi koje važe za žene.
• Stavovi članova porodice, pružalaca usluga zaštite od rodno zasnovanog nasilja i članovi zajednice, najveća su prepreka za uključivanje invaliditeta aktivnosti koje se odnose na zaštitu od rodno zasnovanog nasilja.
Ključne preporuke
Preporuke za pružaoce usluga u programima koji se bave rodno zasnovanim nasiljem
Obezbediti obuku i sticanje znanja o interskeciji roda i invaliditeta za menadžere programa rodno zasnovanog nasilja i pružaoce usluga, i uspostaviti zajedničko razumevanja i posvećenost pristupu zasnovanom na ljudskim pravima i pristupu usmerenom na osobe koje preživljavaju rodno zasnovano nasilje kada se radi sa ovom grupom.
Uključivati žene i devojke s invaliditetom kao osoblje i volontere u programe rodno zasnovanog nasilja, i zagovarati za njihovo uključiivanje u udruženja koja su aktivna u zajednici.
Dati prioritet osobama sa invaliditetom i starateljima osoba sa invaliditetom kao učesnicima u aktivnostima koje jačaju socijalne mreže podrške. Ovo je posebno važno za prevenciju nasilja nad osobama sa najvećim rizikom: adolescentkinje sa invaliditetom; žene sa fizičkim invaliditetom koji su izolovane u svojim domovima; žene staratelji; i žene, devojčice, dečaci i muškarci sa intelektualnim invaliditetom.
Postaviti ciljeva za uključivanje žena sa invaliditetom i žena staratelja u programiranju ekonomskog osnaživanja. Prepoznati i tražiti da se ublaže eventualne negativne posledice njihovog učešća u ovim aktivnostima, uključujući i uticaj na druge žene i devojke u domaćinstvu.
Preporuke za osobe sa invaliditetom
Obučiti osoblje o rodu i rodnoj neravnopravnosti da bi se ojačalo razumevanja različitih načina na koje sukobi i raseljavanje pogađaju žene, devojčice, dečake i muškarce sa invaliditetom, i prilagoditi aktivnosti i usluge u skladu s tim.
Podizati svest o rizicima nasilja nad ženama s kojima se suočavaju žene i devojke s invaliditetom tokom krize, i obezbediti obuku o komunikaciji sa žrtvama i o izradi odgovarajućih uputa pružaoce usluga u programima rodno zasnovanog nasilja.
Podsticati umrežavanje između izbeglica i raseljenih osoba i organizacija osoba sa invaliditetom, i između žena s invaliditetom i ženskog pokreta u državama i regionima zahvaćenim sukobom.
Preporuke za donatore i vlade
Zahtevati odgovornost humanitarnih organizacija za rešavanje potreba osoba s invaliditetom i njihovih staratelja u programima koji se bave na rodno zasnovanim nasiljem. Istaći pozitivne prakse iz različitih organizacija da bi se podsticalo uključivanje invaliditeta i rodno osjetljivog pristupa.
Zalagati se da sva pitanja koja proističu iz invaliditeta i roda, uključujući i nasilje nad ženama, budu prepoznata u svim međunarodnim instrumentima.
Pročitajte ceo izveštaj na adresi http://wrc.ms/disability_GBV.
Tekst pripremila Veronika Mitro
Izvor: Building Capacity for Disability Inclusion in Gender-Based Violence Programming in Humanitarian Settings – Summary Brief, Women’s Refugee Commission
