Član 25 Konvencije o pravima osoba s invaliditetom navodi da osobe sa invaliditetom treba da imaju isti opseg, kvalitet i standard besplatne ili pristupačne zdravstvene zaštite, uključujući i oblasti seksualnog i reproduktivnog zdravlja, kao što je ona koja se pruža drugim osobama. Ipak, potrebe krizom ugroženog stanovništva sa invaliditetom su vidljivo odsutne iz globalnih smernica i standarda seksualnog i reproduktivnog zdravlja i pitanja roda u humanitarnoj praksi.
Da bi se pozabavili ovim nedostatkom, Ženska komisija za izbeglice (Women’s Refugee Commission), udruženje Pravni projekat za izbeglice (Refugee Law Project) i drugi ključni akteri preduzeli su kvalitativno istraživanje specifičnih rizika, potreba i prepreka izbeglih lica sa invaliditetom iz Konga u pristupu uslugama zaštite seksualnog i reproduktivnog zdravljau Kampali, Uganda, kao i njihovih kapaciteta i praktičnih načina za prevazilaženje ovih izazova.
Ciljna grupa izbeglica bila je ona sa dugoročnim fizičkim, intelektualnim, senzornim i mentalnim invaliditetom koji se suočavaju sa preprekama u društvu koje ometaju njihovo puno i efektivno učešće na ravnopravnoj osnovi s drugima. Ova grupa je uključivala žene sa invaliditetom uzrasta od 20 do 49 godina; Muškarce sa invaliditetom uzrasta od 20 do 59 godina; i adolescentne devojke i mladiće sa invaliditetom uzrasta od 15 do 19 godina. Staratelji i članovi porodice koji su brinuli o adolescentima ili odraslim izbjeglicama sa invaliditetom su takođe konsultovani za ovu studiju.
Participativne metode, zasnovane na pregledu literature i konsultativnim procesima, primenjene su u ovoj studiji. Participativne aktivnosti među izbeglicama sa invaliditetom su uključivale: mapiranje, sortiranje i postavljanje rokova za istraživanje znanja o reproduktivnom sistemu i plodnosti; ispitivanje kako zajednica opaža osobe sa invaliditetom i njihovo seksualno i reproduktivno zdravlje; razmatranje prepreke u pristupu informacijama i uslugama i predstava o različitim vrstama lečenja; i utvrđivanje faktora rizika i zaštite. Aktivnosti među članovima porodice/starateljima podstakle su rasprave o novim iskustvima i brigama koje nastaju kao rezultat sazrevanja deteta u adolescentnu ili odraslu osobu, i iskustava koja stiču tražeći zdravstvenu zaštitu za svoje dete/člana porodice sa invaliditetom. Izbeglice i osobe sa invaliditetom su bile uključene u istraživački tim da bi se koristile njihove veštine i sposobnosti i olakšali procesi osnaživanja.
Ova studija među izbeglicama sa različitim oblicima invaliditeta u Kampali je jedna od tri studije koje istražuju intersekciju između seksualnog i reproduktivnog zdravlja i invalidnosti u humanitarnim okruženjima. U studiji u Kampali, ukupno je 103 izbeglica sa invaliditetom učestvovalo u istraživanju, od kojih su 74 bile žene i devojke, a 29 muškarci i mladići.Takođe je konsultovano 33 staratelja i članova porodica izbeglica sa invaliditetom. Učesnici su bili konsultovani na svahili, somalijskom, kinjarvandu i luganda jeziku.
Ključni nalazi:
• Opšti problemi: Sve u svemu, većina izbeglica s invaliditetom smatra da su potcenjeni zbog svog invaliditeta. Preseljenje je za izbeglice sa invaliditetom i staratelje bio neodoljiv zahtev za rešavanje njihove postojeće okolnosti. Osobe sa mentalnim poteškoćama su često prijavljivale das u stekle oštećenje nakon doživljene traume usled sukoba pre raseljavanja, od kojih su se neke odnosile na seksualno i reproduktivno zdravlje, uključujući rani i prisilni brak.
• Svest o konceptima i uslugama zaštite seksualnog i reproduktivnog zdravlja: Mnogi učesnici su bili svesni koje ustanove pružaju usluge zaštite seksualnog i reproduktivnog zdravlja, iako je znanje o seksualnom i reproduktivnom zdravlju bilo neujednačeno. Adolescenti su obično znali manje nego odrasli. Učesnici u grupnim aktivnostima, bez obzira na pol, jezik i vrstu invaliditeta, bili su uglavnom svesni HIV-a ili nekih simptoma polno prenosivih infekcija, i znali su najmanje jedan način planiranja porodice. Međutim, nepoverenje i zablude o planiranju porodice su bili česti. Izbeglice koje nisu bile u mogućnosti da izlaze iz svojih kuća i/ili su imali različite vrste invaliditeta manje znaju o seksualnom i reproduktivnom zdravlju zbog ograničene mobilnosti i mogućnosti da se invormišu. Nalazi takođe otkrivaju potrebu da se informacije o seksualnom i reproduktivnom zdravlju i smernice za razvijanje odnosa pružaju adolescentima, pa čak i roditeljima sa invaliditetom koji su propustili priliku da prime takve informacije i sami ih prenesu svojoj deci.
Tekst pripremila Veronika Mitro
Izvor: “We have a right to love” – The Intersection of Sexual and Reproductive Health and Disability for Urban Refugees in Kampala, Uganda, ReliefWeb.
