Mediji, osobe sa invaliditetom i socijalno preduzetništvo

Polazeći od pretpostavke da tema istraživanja, socijalno preduzetništvo osoba sa invaliditetom, neće u značajnoj meri biti zastupljena u medijima opredelili smo se da prikupimo i analiziramo sve tekstove koji se pojave na temu osoba sa invaliditetom u štampanim medijima tokom analiziranog perioda. Na taj način s jedne strane želeli smo da proširimo obim istraživanja a s druge da omogućimo polaznicima kursa da na većem broju tekstova primene stečena znanja.

Monitoring štampanih medija organizovan je na način da je svaki analitičar dobio zaduženje da za period februar, mart i april posmatra najmanje jednu novinu i evidentira tekstove u kojima se kao akteri pojavljuju osobe sa invaliditetom, odnosno pojavljuju teme koje su neposredno vezane za osobe sa invaliditetom. Ciljevi analize medija su bili: utvrđivanje broja tekstova, žanrovska struktura, rubrička struktura, tematska i akterska strukture, diskurs i odnos autora (novinara ili urednika) prema temi teksta u novinama u kojima se pojavljuju kao akteri osobe sa invaliditetom, odnosno teme koje su neposredno vezane za osobe sa invaliditetom, uključujući i socijalno preduzetništvo. Predmet analize su bili tekstovi u novinama u kojima se kao akteri pojavljuju osobe sa invaliditetom, odnosno teme koje su neposredno vezane za osobe sa invaliditetom, uključujući i socijalno preduzetništvo. Uzoračko vreme, odnosno posmatrani period obuhvata od 1. 2. 2007. godine do 30. 4. 2007. godine Prvi pokazatelj medijske vidljivosti, odnosno mogućnosti informisanja bilo koje društvene grupe o temama koje su predmet njegovog (životnog) interesa je broj objavljenih tekstova. U posmatranom periodu u dnevnim novinama Politika, Večernje novosti, Blic, Press, Kurir, Glas javnosti i Danas ukupno je objavljeno 88 tekstova u kojima se kao akteri pojavljuju osobe sa invaliditetom, odnosno teme koje su neposredno vezane za osobe sa invaliditetom uključujući i socijalno preduzetništvo. To je u proseku manje od jednog teksta dnevno po novini. Gledano po mesecima u tri posmatrana meseca najviše objavljenih tekstova bilo je u martu 2007. godine – 41 tekst odnosno 46,6%, a najmanje u aprilu – 16 odnosno 18,2%.

Istraživanje je sproveo tim od 10 članova NVO „Forum mladih sa invaliditetom“ obučenih za presscliping i monitoring štampanih medija i Zoran Gavrilović iz Biroa za društvena istraživanja na uzorku štampanih medija (Politika, Večernje novosti, Blic, Press, Kurir, Glas javnosti, Danas i Vreme) u trajanju od tri meseca (februar, mart i april). Monitoring je rađen na temu socijalnog preduzetništva osoba sa invaliditetom, neposredno vezane za osobe sa invaliditetom uključujući i socijalno preduzetništvo. To je u proseku manje od jednog teksta dnevno po novini. Gledano po mesecima u tri posmatrana meseca najviše objavljenih tekstova bilo je u martu 2007. godine – 41 tekst odnosno 46,6%, a najmanje u aprilu – 16 odnosno 18,2%.

Grafikon br. 1 Distribucija tekstova prema novinama

Iz izloženih rezultata može se konstatovati da najveći interes za teme koje se odnose na osobe sa invaliditetom pokazuje dnevni list „Danas“ koji je tokom februara, marta i aprila 2007. godine objavio 29 tekstova ili 33% svih tekstova koji su objavljeni u posmatranom periodu u dnevnim novinama. Iza „Danasa“ nalazi se „Blic“ u kojem je objavljeno 20 tekstova i „Glas javnosti“ sa 15. Najmanji interes za medijsku prezentaciju osoba sa invaliditetom tj. teme koje su od interesa za ovu društvenu grupu pokazali su dnevni listovi „Kurir“ 3 teksta, „Press“ 4 teksta i „Večernje novosti“ 7 tekstova.
Da se ne radi o incidentu već o opredeljenju uređivačke politike govore sledeći podaci.

Grafikon br. 2 Broj tekstova prema mesecima u novinama

Naime, u sva tri analizirana meseca najveći broj tekstova objavljen je u „Danasu“, „Blicu“ i „Glasu javnosti“. Osim broja objavljenih tekstova o nečem ili nekom, odnos novine prema temi ili društvenoj grupi odaje i dominantan način obrade teme u vidu žanra.

Grafikon br. 3 Distribucija žanrova

Kao što se vidi u posmatranom periodu dominira brzi informativni žan, vest, koja je zastupljena u nešto manje od polovine slučajeva, potom članci 31,8% i izveštaji 18,2%. Prisutnost reportaža i portreta svedena je samo na po jedan tekst. Nalazi do kojih smo došli u prisutnosti tekstova o osobama sa invaliditetom
potvrdili su se i u slučaju žanrovske strukture. „Danas“ se više od ostalih novina opredeljivao za članke i izveštaje, a objavljen je i jedini portret. Sličan zaključak odnosi se na „Blic“ i „Glas javnosti“ u kojem je objavljena i jedina reportaža.

Grafikon br. 4 Distribucija žanrova prema novinama

Svi tekstovi do kojih smo došli objavljeni su u rubrici „društvo“. Na taj način mediji vrše svojevrsnu medijsku segregaciju osoba sa invaliditetom, jer se problem osoba sa invaliditetom svodi na socijalni problem, apstrahujući političku, ekonomsku, kulturnu ne samo problematiku već i dimenziju prava i interesovanja.

Rezultati istraživanja izveštavanja dnevnih i nedeljnih novina tokom februara, marta i aprila 2007. godine ukazuju na dominaciju izveštavanja o događajima koji su se desili u Beogradu, Novom Sadu i Nišu. Nešto više od ¾ tekstova bavilo se događanjima u ova tri grada a od toga naviše tekstova je o događajima iz Beograda.

Grafikon br. 5 Distribucija lokaliteta sa kojih je izveštavano

U pogledu aktera u analiziranim tekstovima najviše su zastupljeni: institucije koje su nadležne za osobe sa invaliditetom (28,4%), osobe sa invaliditetom kao društvena grupa (20,5%), nevladine organizacije osoba sa invaliditetom (23,9%) i reprezenti državnih organa (ministarstvo, zavodi…) (15,9%), odnosno reprezenti opština, gradova, pokrajina (10,2%), koliko su prisutne i međunarodne organizacije. S druge strane, kada su u pitanju teme listovi su najviše pisali o: smeštaju i boravku (14,8%), donacijama (14,2%), problemima u obrazovanju (9,1%) i prevozu (8%). Što se tiče diskursa odnosno načina na koji akteri u tekstu prezentuju svoja izlaganja, tj kako su preneta u dnevnim medijima, najveći broj tekstova ima informativni diskurs, njih 65.9%, edukativni 15.9%, promotivni 8%, a aktivistički je bio samo jedan tekst. U 79.5% slučajeva novinari su bili neutralni kada je u pitanju način saopštavanja sadržaja tj. uzdržavali su se da unesu bilo pozitivnu ili negativnu konotaciju. 17% tekstova bilo je pozitivno promovisano od novinara, dok su u tri slučaja novinari izrazili svoj negativan stav.
Od ukupno 88 tekstova u dnevnim i nedeljnim novinama 7 tekstova bavilo se temama socijalnog preduzetništva. Dva teksta sa istom temom posvećena su stvaranju robne marke kojom bi bila označena roba proizvodnje u IP (DES i Zaštitna radionica). Dva teksta su za temu imala uskraćivanje prava iz radnog odnosa u preduzećima koja su privatizovana, bilo da se radi o otpuštanju bilo da se radi o uskraćivanju zarade. Među ostala tri teksta nalazi se tekst koji informiše o Vašaru na kojem su izložena roba I radovi osoba sa invaliditetom, zatim tekst u kojem se prezentuju novi zakonski okvir o zapošljavanju osoba sa invaliditetom i na kraju tekst u kojem jedno beogradsko pozorište namerava da kao svoje saradnike angažuje osobe sa invaliditetom. U tekstovima dominira informativni karakter (izveštaj ili članak) uz nedostatak promotivnih i edukativnih sadržaja. Sve napred izneto upućuju na sledeće zaključke. Prvi, medijska vidljivost osoba sa invaliditetom u dnevnim i nedeljnim novinama veoma je mala. Drugi, sto je veći tiraž dnevnih novina to je manja zastupljenost informacija o ovoj društvenoj
grupi. Treći, mogućnost dolaska do informacija koje su od interesa osobama sa invaliditetom je veoma niska. Četvrti, u dnevnim novinama dominira površno izveštavanje koje se manifestuje u pukom prenošenju informacija o događajima u Beogradu. Peti, nedostatak istraživačkog novinarstva koje bi imalo aktivan odnos prema izveštavanju o stanju i položaju osoba sa invaliditetom. I na kraju, nedostatak edukativnih i stručnih sadržaja koji bi bili od pomoći osobama sa invaliditetom.

Redakcija

Izdavač: …IZ KRUGA – VOJVODINA, organizacija za podršku ženama sa invaliditetom. Medij je upisan u registar javnih glasila pod brojem IN000088 4. novembra 2010. godine.